کمیته فنی کنسرو آبزیان کشور

سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان

جلسه مذکور که بیش از سه ساعت به طول انجامید به پیشنهاد جناب آقای دکتر عباسی مدیر کل دفتر نظارت بر بهداشت عمومی و مواد غذایی سازمان دامپزشکی کشور و با حضور ایشان و دیگر حاضرین به شرح زیر تشکیل گردید:

• آقای سید محمد میررضوی دبیر سندیکا ی صنایع کنسرو ایران
• آقای دکتر نیازی نماینده سازمان دامپزشکی در کمیته فنی کنسرو آبزیان 
• آقایان مهندس قربانی و مهندس صفی یاری کارشناسان دفتر بهبود کیفیت آبزیان سازمان شیلات ایران 
• آقای مهندس امیری کارشناس دفتر بهبود کیفیت اداره کل شیلات استان سیستان و بلوچستان
• آقای دکتر فدوی کارشناس پژوهشگاه استاندارد و مسئول دپارتمان پژوهش کمیته فنی 
• آقای مهندس عباسی مدیریت شیلات استان اصفهان و میزبان جلسه 
• آقاى دكتر مرادى مسئول نظارت بر بهداشت عمومى و مواد غذايى اداره كل دامپزشكى استان اصفهان
• آقای دکتر پزشکی مشاور بهداشتی رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان
• خانم مهندس میلاجردی کارشناس مسئول نظارت بر اجرای استاندارد استان اصفهان و مسئول دپارتمان تدوین استاندارد کمیته فنی 
• خانم دکتر مسایلی کارشناس شیلات اصفهان و مسئول دپارتمان ترویج فرهنگ مصرف آبزیان کمیته فنی 
• جمعی از صاحبان صنایع کنسرو ماهی استان اصفهان از جمله آقایان صرافان و کدخدایی به عنوان حامیان اصلی کمیته فنی 
• جمعی از مسئولین فنی و کارشناسان کنترل کیفیت کارخانجات کنسرو ماهی استاندر 

در ابتدای جلسه جناب آقای مهندس عباسی مدیر شیلات اصفهان به عنوان میزبان جلسه ضمن خوش آمد گویی به حاضرین، به ارائه گزارش مختصری از وضعیت امور شیلاتی اصفهان پرداختند:

• تولید بیش از پنج هزار تن ماهی خوراکی 
• تولید بیش از پنج میلیون قطعه ماهیان زینتی 
• وجود دوازده واحد فرآوری و بسته بندی آبزیان و هشت کارخانه خوب و فعال کنسرو ماهی و هشت بازار تخصصی عرضه آبزیان
• ایشان همچنین وجود دپارتمان ترویج فرهنگ مصرف آبزیان را در راستای اهداف شیلات ارزیابی نموده و ابراز امیدواری نمودند واحدهای نیمه فعال استان فعال تر شده و با رویکرد صادرات محور به فعالیت بپردازند.
• راه اندازی سایت شیلات استان اصفهان از دیگر موضوعات مورد اشاره ایشان بود.

در ادامه آقای مسعود بختیاری به عنوان مسئول کمیته فنی کنسرو آبزیان کشور گزارش مختصری از روند شکل گیری کمیته فنی به شرح زیر ارائه دادند:

کمیته فنی کنسرو آبزیان کشور به عنوان بازوی تخصصی سندیکای صنایع کنسرو ایران بیش از دو سال پیش به محوریت استان اصفهان تشکیل شده است كه در تاریخ 1394/02/31 به صورت رسمی در سطح کشور اعلان موجودیت نمود.

این کمیته متشکل از تیمی مجرب از کارشناسان و متخصصین خبره و زبده صنعت کنسرو ماهی کشور میباشد که همگی از تخصص و تجربه بالایی برخوردار هستند. مشارکت فعالانه نهادهای دولتی از جمله سازمان ملی استاندارد، وزارت بهداشت، وزارت صنعت، سازمان شیلات و سازمان دامپزشکی نقطه عطف فعالیت این کمیته می باشد.

جلسه حاضر به منظور بحث و تبادل نظر پیرامون راههای افزایش کیفیت تون ماهیان به عنوان مهمترین ماده اولیه صنعت کنسرو ماهی تشکیل شده است و به همین منظور از مسئولین دو نهاد متولی این امر یعنی سازمان شیلات ایران که متولی امر صید و صیادی کشور است و نیز سازمان دامپزشکی که نهاد متولی امر نظارت بر فرآورده های خام دامی میباشد دعوت به عمل آمده است.

پس از آن آقای دکتر عباسی به شرح زیر به طرح دیدگاه های خود پرداختند:

سازمان دامپزشکی تاسیس کمیته فنی را به فال نیک گرفته و امیدوار است با نقش آفرینی بیشتر و مؤثرتر کمیته فنی و سندیکای صنایع کنسرو، در تمامی ابعاد و امور مرتبط با صنعت کنسرو آبزیان، روند جاری سیر منطقی تری به خود گیرد. در همین راستا شایسته است سندیکا به سؤالات زیر پاسخ مناسبی ارائه نماید:

• از لحاظ کمی سهم و ضریب نفوذ کنسرو ماهی در سبد مصرف خانوار چقدر است و در مقایسه با میزان جهانی ما در چه سطحی قرار داریم؟
•  واردات ماهی چه سهمی از مصرف ماهی این صنعت را به خود اختصاص داده است؟
• آیا صنعت کنسرو آبزیان با توجه به شرایطی که در حال حاضر دارد توانسته جایگاه شایسته ای در مجامع و محافل تصمیم گیری ملی به دست آورد؟
• چه راهکارهایی جهت ایجاد ارزش افروده بیشتر از ضایعات ماهی وجود دارد؟ تهیه غذای حیوانات خانگی یکی از این راه هاست که باید این مسئله را سندیکا مدیریت نماید و سازمان دامپزشکی در کنار ارگانهای دیگر از جمله وزارت بهداشت آمادگی لازم جهت همکاری و صدور پروانه ها و مجوزهای لازم را دارد.
• مناسب ترین شیوه جهت انتقال ماهی از مبادی ورودی به عمق کشور، به طوریکه با سطح دانش فنی و بضاعت و امکانات کشور همخوانی داشته باشد چیست؟
• میزان سطح آلاینده های با منشاء فلزات سنگین در ماهی های مورد مصرف کارخانجات در چه حدی است؟
• سازمان دامپزشکی معتقد است تمامی معادلات و مبادلات تجارت تون ماهیان باید از مسیر کمیته فنی و سندیکا انجام شود، به عبارت دیگر ورود اشخاص به حوزه واردات تون ماهیان باید توسط کمیته فنی سندیکا مدیریت گردد. لذا این کمیته باید در کمیسیون صادرات و واردات وزارت جهاد کشاورزی نقش مهمی ایفا نماید و هیچکس خارج از مسیر کمیته فنی سندیکا حق ورود به این بخش را نداشته باشد. اگر بنا باشد ردیابی و مدیریت صحیحی در این بخش صورت پذیرد این کمیته و سندیکای مربوطه باید نقش اول را ایفا نماید.

در ادامه آقای میررضوی دبیر سندیکای صنایع کنسرو ایران توضیحات مختصری از تاریخچه و فعالیتهای سندیکا به این شرح ارائه دادند:

سندیکای صنایع کنسرو از قدیمی ترین تشکل های صنفی کشور است و از سال ١٣٥٢ فعالیت خود را آغاز نموده و پس از سندیکای صنایع قند، قدیمی ترین سندیکای کشور میباشد. این سندیکا در حال حاضر حدود ٣٥٠ عضو صنعتی دارد و از آنجا که تخمین زده میشود حدود ٣٠٠٠ کارخانه در بخش کنسرو کشور فعالیت دارند، مشارکت فعلی چندان رضایت بخش نیست بنابراین باید سازوکاری تعریف شود تا کارخانجات، تمایل بیشتری به عضویت در سندیکا داشته باشند. ما در سندیکا دو کمیته فنی داریم، کمیته فنی کنسرو های غیر گوشتی و کمیته فنی کنسرو آبزیان؛ که این کمیته به اهتمام و کوشش آقای مهندس بختیاری و همکارانشان در استان اصفهان از دو سال قبل آغاز به فعالیت نمود و در اردیبهشت سال جاری با حضور رئیس هیأت مدیره سندیکا و مسئولین نهادهای دولتی همچون استاندارد، وزارت بهداشت، وزارت صنعت، دامپزشکی و شیلات به طور رسمی در سطح کشور اعلان موجودیت نمود.

لازم است از حامیان مالی کمیته فنی به ویژه جناب آقای علیرضا صرافان تشکر کنم که تا کنون تمامی هزینه های مربوط به کمیته فنی را تقبل نموده اند.

دیدگاه های آقای مهندس صفی یاری – دفتر بهبود کیفیت سازمان شیلات ایران:
برآورد میشود میزان ٢٠٠ هزار تن ماهی تون در سال گذشته به مصرف کارخانجات کنسروسازی کشور رسیده باشد. بر اساس آمار های فائو متوسط سرانه مصرف کنسرو ماهی در ایران بین ٠/٧٥ تا ١/٣ کیلوگرم میباشد که ایران از این حیث سومین مصرف کننده کنسرو ماهی تون در دنیا میباشد. حدود ١٢٠ کارخانه کنسرو ماهی در کشور وجود دارد که احتمالا حدود ٥٠ درصد آنها غیر فعال هستند، این در حالی است که هیچ کشوری در دنیا بیش از ١٠٠ واحد کنسرو ماهی ندارد.
از آنجا که در پایان برنامه ششم، میزان تولید آبزی در کشور به حدود یک میلیون تن خواهد رسید، بنابراین صنعت کنسرو نباید صرفا در تولید ماهی تون درجا بزند و باید با تجهیز خود از لحاظ تکنیکال و ایجاد بازار مصرف در داخل و پرداختن به مقوله صادرات بخش عمده ای از این آبزی ها را به مصرف برساند.
در حال حاضر وجود تکنولوژی قدیمی یکی از معضلات این صنعت هفتاد ساله کشور میباشد.

نظرات آقای مهندس قربانی – دفتر بهبود کیفیت سازمان شیلات ایران:

• در حال حاضر ١٠٠٠ فروند از شناور های کلاس بزرگ، مجهز به سردخانه شده اند و با همکاری سازمان دامپزشکی ٢٥٠٠ فروند از شناور های کلاس متوسط مجهز به جایگاه نگهداری یخ هستند و در برنامه ششم توسعه، تجهیز ١٠٠٠ فروند شناور کوچک به یخسازهای پولکی بهداشتی در دستور کار قرار دارد.
• آنچه که کمیته فنی باید با آن پاسخ مناسبی ارائه نماید این است که چه راهکارهایی وجود دارد تا کنسرو تولید داخل با کنسروهای خارجی قابل رقابت باشد.
• مسئله فلزات سنگین در ماهیان تجاری شاید قابل بحث و بررسی باشد ولی خصوص تون ماهیان از آنجا که ماهیانی مهاجر هستند این مسئله چندان نگران کننده نیست و بهتر است به جای ایجاد نگرانی در مصرف کننده، ذهن ها بیشتر به سمت حمایت از این صنعت معطوف باشد.

دکتر پزشکی – مشاور بهداشتی ریاست جهاد کشاورزی استان اصفهان: 

مسایلی همچون مصرف مالاشیت گرین در آبزیان پرورشی و آلاینده های فلزات سنگین از جمله جیوه در تون ماهیان از جمله سؤالاتی است که ذهن مصرف کنندگان را به خود جلب نموده و باید توسط سندیکا پاسخ مناسبی به این ابهامات داده شود. همچنین باید از تمامی امکانات موجود برای افزایش سرانه مصرف آبزیان کشور بهره برد چرا که این میزان در حال حاضر حدود ٥٠ درصد کشورهای غربی میباشد.

دکتر فدوی – پژوهشگاه استاندارد و مسئول دپارتمان پژوهش کمیته فنی:

• راه حل برخی از مشکلات صنعت کنسرو آبزیان، توسط کشورهای پیشرو نشان داده شده اما برخی از مشکلات داخلی و بومی نیاز به انجام کار تحقیقاتی و پژوهشی دارد و دپارتمان پژوهش کمیته فنی در راستای پاسخگویی به این نیاز شکل گرفته است.
  
• سرکار خانم مهندس نظری در مقطع فوق لیسانس دانشگاه خوراسگان با همکاری شرکت فرآورده های شیلاتی بندرعباس تحقیقی انجام داده اند که نتایج آن نشان میدهد افزودن آب به عنوان جایگزین بخشی از روغن در کنسرو ماهی، اکسیداسیون روغن را کاهش میدهد و در همان محصول جایگزینی نمک پتاسیم به جای سدیم میتواند باعث کاهش هیدرولیز روغن گردد.
  
• آقای مهندس دهقان در مقطع فوق لیسانس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با حمایت کمیته فنی طرح تحقیقاتی انجام دادند که میزان هیستامین کنسروهای موجود در بازار را تعیین می نماید که نتایج آن به زودی در اختیار کمیته فنی قرار خواهد گرفت.
  
• تعیین نوع ماهی به روش PCR از جمله کار هایی است که باید به منظور پیشگیری از تقلبات در این صنعت انجام شود که در برآورد اولیه، حدود ١٠٠ میلیون تومان بودجه نیاز دارد.
  
• بررسی مصرف کنسرو ماهی در سطح خانوار بایستی توسط انستیتو تحقیقات تغذیه ای کشور انجام شود که امید است با انجام آن آمار دقیقی در این خصوص به دست آید.
  

خانم مهندس ميلاجردى - كارشناس مسئول اداره كل استاندارد استان اصفهان و مسئول دپارتمان تدوين استاندارد كميته فنى:

• پتانسيل بسيار بالايى در استان اصفهان در زمينه تدوين استانداردهاى مربوط به آبزيان وجود دارد. 
  
• تجديد نظر استاندارد آيين كار توليد كنسرو ماهى به شماره ٩٢١١ از جمله فعاليتهاى اين دپارتمان ميباشد. 
  
• در تدوين استانداردهاى ملى سعى ميكنيم همگام با دنيا عمل كنيم و استانداردهاى ما ضمن همخوانى با شرايط بومى جامعه، مطابقت لازم با استانداردهاى بين المللى را نيز داشته باشد. 
  
• مسئله فلزات سنگين نيز بايد در استانداردهاى آبزيان مد نظر قرار گيرد. 
  
• در تدوين استانداردها از تمامى دستگاههاى ذيربط استعلام و نظرخواهى به عمل مى آوريم و انتظار ميرود ارگانهاى مختلف نيز مشاركت و همكارى لازم را داشته باشند. 
  
• در حال حاضر بيش از بيست استاندارد در حوزه آبزيان نياز به تجديد نظر دارد و اميدواريم اين استانداردها به تدريج توسط كميته فنى مورد تجديد نظر قرار گيرد.
  

خانم دكتر مسايلى - كارشناس مسئول شيلات اصفهان و مسئول دپارتمان ترويج فرهنگ مصرف آبزيان در كميته فنى:

اهداف و سياستهاى كميته فنى در راستاى اهداف و سياستهاى كلان بخش دولتى است از جمله ترويج فرهنگ مصرف آبزيان كه با اهداف سازمان شيلات ايران همپوشانى دارد.اميدواريم با همكارى شهردارى، جشنواره طبخ غذاهاى دريايى و با مشاركت آموزش و پرورش جشنواره نقاشى كودكان با محوريت مصرف ماهى را برگزار نماييم تا از اين رهگذر به بخشى از اهداف مشتركمان دست يابيم. البته در اين راه نيازمند حمايت بخش خصوصى از لحاظ تأمين بودجه هستيم.

ديدگاه هاى صاحبان صنايع و مسئولين كنترل كيفيت كارخانجات كنسرو ماهى استان اصفهان:

• نظارت ماهى بايد از مبدأ آغاز شود و هيستامين و فلزات سنگين بايد از مراحل صيد تحت پايش قرار گيرد به گونه اى كه نهايتا ماهى كه بدست توليدكننده ميرسد از كيفيت لازم برخوردار باشد. 
  
• گمرك خاص شيلاتى داير گردد. 
  
• در چرخه حمل و نقل به منظور كنترل بيشتر از سيستم GPS استفاده شود. 
  
• ترتيبى داده شود تا ماهى تون از كشورهاى معتبر وارد شود. 
  
• در بخشى از مناطق كشور نظارت ها كافى نيست و اين امر موجب توليد محصولاتى با كيفيت پايين شده كه اعتماد مصرف كننده را سلب كرده است. بنابراين لازم است سنديكا سيستم خود كنترلى را در صنايع تحت پوشش اعمال نمايد. 
  
• صرفا توليدكنندگان كنسرو ماهى بايد حق واردات تون ماهيان را داشته باشند. 
  
• استانداردهاى لازم در چرخه حمل و نقل رعايت شود. 
  
• همانگونه كه شركت پشتيبانى دام و طيور ديد حمايتى نسبت به مقوله گوشت قرمز و مرغ دارد، چنين نگرش حمايتى نيز بايد در خصوص آبزيان و بويژه ماهى وجود داشته باشد. 
  
• صدور گواهى حمل بهداشتى و ترموگراف كانتينرهاى حمل ماهى بيشتر تحت كنترل قرار گيرد. 
  
• استفاده از علايم سبز، نارنجى و قرمز كه مورد نظر وزارت بهداشت است، به گونه اى باشد كه مردم نسبت به مصرف كنسرو ماهى رغبت خود را از دست ندهند. 
  
• اسكله هاى صيادى به دستگاه هاى پرتابل اندازه گيرى هيستامين مجهز شوند. 
  
• روش صيد از گوشگير به روشهاى بهتر ارتقا يابد چراكه در روش مذكور، ماهى تحت استرس زياد قرار گرفته و پس از مرگ درون آب شروع به فساد ميكند. 
  
• تن پاك سازى و فيله سازى تون ماهيان در سواحل جنوبى كشور انجام گيرد. 
  
• تمهيداتى انديشيده شود تا بتوان از استخوان ماهى جهت تهيه كلسيم در مصارف داروسازى استفاده شود. 
  
• مصوبات جلسات تا حصول نتيجه نهايى پيگيرى شود.
  

ساير ديدگاه هاى آقاى بختيارى مسئول كميته فنى كه به فراخور موضوعات طرح گرديد:

• ضايعات ماهى در كشور ما در حال حاضر به قيمت تقريبى هر كيلوگرم ٧٠٠ تومان به فروش ميرسد، حال آنكه كشورهاى پيشرو با تبديل آن به غذاى حيوانات خانگى ارزش افزوده فوق العاده بالايى ايجاد مى نمايند. از پساب پخت اوليه نيز روغن جهت مصارف صابون سازى، ژلاتين و ويتامينهاى محلول در چربى استحصال ميكنند؛ اما متأسفانه كشور ما در اين زمينه بسيار عقب مانده است. البته اخيرا شركت ساحل صيد كنارك اقداماتى در اين خصوص انجام داده كه آنهم در پيچ و خم ضوابط و موازى كارى هاى نظارتى معطل مانده است. 
  
• جداى از مباحث مربوط به محصولات جانبى و تكنولوژى قديمى مورد استفاده در صنعت كنسرو ماهى كشور، يكى ديگر از مشكلات صنعت ظرفيت توليد پايين كارخانجات كشور در مقايسه با كشورهاى پيشرو از جمله تايلند است. 
  
• در امر فيله سازى تون ماهيان شركت ساحل صيد كنارك اقداماتى در دست انجام دارد و شركتهاى خوشگوار و ستوده شفق اصفهان جهت همكارى با آن شركت اعلام آمادگى نموده اند، مشروط بر كيفيت و قيمت قابل قبول. 
  
• با تلاش سازمان شيلات و مجهز شدن شناورهاى صيادى به تجهيزات انجماد ماهى، بهبود چشمگيرى در اين زمينه رخ داده كه جاى تقدير فراوان دارد، اميد است با توجه به اين تجربه موفق، در امر بهبود صيد نيز شاهد اقدامات مؤثرى باشيم.
  
• در پايان جلسه آقاى دكتر عباسى طى بياناتى سؤالات مطرح شده را پاسخ دادند:
  
• سازمان دامپزشكى مطابق قانون، نظارت بر فرآورده هاى خام دامى را بر عهده دارد و تمام تلاش خود را انجام داده تا به بهترين شكل ممكن اين وظيفه را به انجام رساند، هرچند شايد اشكالاتى هم وجود داشته باشد. 
  
• استفاده از مالاشيت گرين ممنوع است و در دو سال گذشته اقدامات مؤثرى در اين خصوص انجام شده است. در سال ٩٣ حدود ٣٧ درصد آلودگى وجود داشت اما در چهار ماهه نخست امسال اين ميزان به ٠/٥٦ درصد كاهش يافته و اين امر در سايه تعامل سازنده بين شيلات، دامپزشكى و توليدكنندگان محقق شده است. 
  

ديدگاه كلى دفتر نظارت بر بهداشت عمومى و مواد غذايى سازمان دامپزشكى در قبال كميته فنى كنسرو آبزيان كشور را ميتوان در چهار محور خلاصه نمود:

1. توانمند سازى اين كميته در مجامع ملى تصميم گيرى از جمله اطاقهاى بازرگانى، كميسيون صادرات و واردات وزارت جهاد كشاورزى و .....
   
2. محوريت تجارت و واردات تون ماهيان با كميته فنى كنسرو آبزيان باشد تمامى امور مربوطه از مسير اين كميته صورت پذيرد. 
   
3. مديريت مشاركتى سه وجهى شيلات، دامپزشكى و سنديكا در خصوص نظارت بر چرخه حمل و نقل تون ماهيان اعمال گردد. 
   
4. کميته فنى كنسرو آبزيان با مجامع بين المللى هم سنگ خود ارتباط مؤثر برقرار نمايد.